Deze online bijeenkomst met verschillende deelsessies was door de gemeente Eindhoven samen met Beter Aanbesteden en het Nationaal Plan MVI op touw gezet. 

De opening van de kennissessie was voor Berrie Weeterings, CPO van de gemeente Eindhoven. Hij benadrukte onder andere het belang van een verantwoord inkoopbeleid als het gaat om duurzaamheid. “Er ligt veel op ons bordje.” Niels van Ommen van PIANOo onderstreepte dat door aan te geven dat alle overheden samen in Nederland verantwoordelijk zijn voor 15 procent van het totale inkoopvolume. Daarmee zorgen zij voor een landelijke klimaatafdruk van 18 procent. “Dat betekent dus dat inkopers een enorme impact hebben op het milieu. Maar dat biedt ook kansen want je weet dus dat je als speler een belangrijke invloed kan hebben om daar iets aan te doen.” Nadat Garry Whitrick van de gemeente een toelichting gaf over hoe hij samen met marktpartijen de voormalige stadhuistoren duurzaam heeft aangepakt, gingen de ruim tachtig aanwezigen in verschillende deelsessies uiteen.

Overheid als innovatiemakelaar

INDUSA was aanwezig bij de sessie van Floris den Boer van PIANOo over ‘De overheid als innovatiemakelaar.’ Den Boer trapte af met de vraag wie binnen de organisatie de inkoper van innovatie is? “Is dat degene die het boodschappenlijstje maakt of degene die met het boodschappenlijstje naar de supermarkt toe gaat?” Wat in zijn ogen van belang is, is wat er op het boodschappenlijstje staat. “Omdat het gaat om een andere manier van omschrijven wat je wilt. Waarom heb ik dit nodig en kan ik niet beter de doelstellingen achter hetgeen ik op het lijstje zet centraal stellen? Met andere woorden, zet op het lijstje niet wát je wil hebben maar welk probleem er moet worden opgelost. En vraag dat vervolgens op een technologie neutrale wijze uit.” Het is volgens Den Boer een belangrijke werkwijze, omdat dit ook kansen biedt voor het bedrijfsleven en tot economische groei leidt. “Innovatie is ook belangrijk om de publieke taken die we als overheid uitvoeren efficiënter en effectiever te krijgen.”

Floris den Boer ontvouwde vervolgens een drietal strategieën voor innovatiegericht inkopen: Doelgericht samenwerken met marktpartijen. Het publiceren van de innovatiebehoefte door de intenties uit te spreken. En tenslotte marktpartijen ruimte bieden door pilots toe te staan en proeftuinen in te richten. “Van belang is dat er een lange termijnvisie wordt opgesteld en daar naar wordt gehandeld.”

Successen

Eén van de aanwezigen reageerde daarop door aan te geven successen te hebben geboekt door juist de uitvoering belangrijker te maken dan het beleid. “In de uitvoering kunnen we het al. Als je het eerst op papier moet afwerken, dan moet iedereen zijn plasje daarover doen en zijn er direct duizend meningen. Wanneer je de bewijsbaarheid vanuit successen kan doen, krijg je veel makkelijker je beleidsaanpassingen voor elkaar.” Floris den Boer knikt. “We zijn het met elkaar eens. Maar met een stip op de horizon bedoel ik vooral waar je naar toe moet werken, niet de praktische invulling. Die stip op de horizon moet duidelijk zijn en die praktische invulling betekent dat je eerst in de praktijk ervaring opdoet om de onderbouwing van beleid eventueel te kunnen wijzigen.”

Tot slot benadrukte Den Boer het belang van een goede samenwerking met marktpartijen. Ook als het gaat om het delen van financiële risico’s met leveranciers. “Als je met innovatie bezig bent kan het mislukken. Ook voor die leverancier. Als je een leverancier daar volledig aansprakelijk voor gaat maken zorgt dat ervoor dat hij terughoudend zal zijn om te innoveren.”

Structureel duurzaam resultaat

In Noord-Brabant hebben zo’n beetje alle overheden wel bestuurlijke ambities als het gaat om maatschappelijk verantwoord inkopen. Zo zijn er al veel pilots en proeftuinen. Maar hoe zorg je nu voor een structureel resultaat? Meinke Schouten van PIANOo nam de aanwezigen in de tweede deelsessie mee in het onderwerp ‘Duurzaam opdrachtgeverschap: Van bestuurlijke ambities naar structureel duurzaam resultaat.’

Bij maatschappelijk verantwoord inkopen begint het volgens Meinke Schouten bij de interne opdrachtgever. De interne opdrachtgever is immers degene die het besluit moet nemen om een bepaald inkooptraject te starten. Haar boodschap is dan ook dat een gemeente of organisatie moet beginnen met het formuleren van de ambities. “Zijn er al bestuurlijke ambities op dit thema? Is al in kaart gebracht hoe er aan CO₂-reductie en circulariteit moet worden gewerkt? Ambitieweb is een instrument waarmee je met elkaar over duurzaamheidsthema’s in gesprek gaat" (zie voor meer informatie over het Ambitieweb in GWW-sector  https://www.duurzaamgww.nl/ambitieweb/ -red). Die visie en ambitie moeten een plek krijgen in een beleidskader met een uitwerking in een meerjarenprogramma. “Daarin is het belangrijk om zo concreet mogelijk te zijn. Het kan best zo zijn dat jouw gemeente in 2035 klimaatneutraal wil zijn, maar moet je daarvoor morgen al het wagenpark klimaatneutraal aanbesteden, of kan dat in stapjes? En zo ja, hoe groot zijn die stapjes?”

Vertaling

Haar boodschap is: "Maak de vertaling van de ambities naar de uitvoering zo helder mogelijk." Ze laat een medewerker van het Hoogheemraadschap Stichtse Rijnlanden  aan het woord, waar ze met duurzaam opdrachtgeverschap aan de gang zijn gegaan. “Duurzaam opdrachtgeverschap is een vertaling van Duurzaam GWW en daarmee voeren we de bestuurlijke doelstellingen uit zoals het klimaat- en energieneutraal worden . Bij het realiseren van een nieuw gemaal kun je heel traditioneel denken. Maar je kunt ook een duurzame bril opzetten. Door onszelf de vraag te stellen: ‘kunnen we niet van de bestaande situatie onderdelen hergebruiken?' We kijken vooral naar wat is nodig en wat niet. En we zetten de markt in, omdat de markt veel meer weet dan wij denken. Dus zorg dat je de verbinding gaat maken met de markt.” In de ogen van Meinke Schouten heeft het Hoogheemraadschap het prima voor elkaar. “Het is één van die opdrachtgevers waarvan je ziet dat zij de interne organisatie helemaal op orde hebben en ook in de markt duurzame tenders weet weg te zetten. Als je het in je organisatie goed op orde hebt, zul je dat in de markt wel zien.”

Meinke Schouten sluit haar deelsessie af met de volgende tips en tricks:

• Benoem en beleg de rol van interne opdrachtgever.
• Vertaal duurzaamheidsambities naar inkoopdoelstellingen, bijvoorbeeld met behulp van een ambitieweb.
• Breek het hoofddoel op in kleinere, meetbare tussendoelen.
• Zorg ook voor bestuurlijke aandacht voor de handhaving.
• Zorg voor structurele bekostiging.
• Ga uit van een lerende organisatie en stel de aanpak waar nodig bij.