Lignine is een natuurlijke lijmstof die hout stevigheid én flexibiliteit geeft. Deze stof komt in grote mate vrij bij de productie van papier en karton. Lignine wordt al wel hergebruikt, zoals voor laagwaardig voor energieopwekking. Ook wordt er al geëxperimenteerd met lignine als vervanging voor bitumen in asfalt. Maar de stof in de bodem brengen als bindmiddel, dat was nieuw.
Het eerste idee ontstond in 2020. Mutsaers (projectleider realisatie openbare ruimte): ‘We zochten contact met de Omgevingsdienst voor toestemming voor het gebruik van lignine. Daarbij raakten we in discussie of lignine een afvalstof of een restproduct is. De Omgevingsdienst vond het een afvalstof en dus kregen we geen toestemming om het te gebruiken. Je mag namelijk geen afvalstof mengen met een schoon product.’
De freesmachine mengt het zand en lignine. Rechts een vak dat al is gefreesd (met bandensporen). De lignine is daarin droog gespreid en heeft een beige kleur.
Noodzaak om te innoveren
Via contacten bij INDUSA wendde Mutsaers zich tot de provincie Noord-Brabant om de patstelling te bespreken. De provincie was bereid om een ontheffing van het stortverbod te verlenen. In de eerste plaats omdat er uit onder meer een uitloogonderzoek bleek dat er geen milieubezwaren waren. ‘Bij een uitlogingsproef maak je een mengsel van zand en, in dit geval, lignine. Daar laat je water doorheen lopen en dan kijk je welke stoffen er uit het mengsel komen en worden de uitkomsten getoetst aan grenswaarden’, vertelt Mutsaers.
Beide partijen zagen de noodzaak om te innoveren. ‘Vanuit CO2-oogpunt willen we geen cement meer gebruiken en ook geen bitumen’, vertelt Mutsaers. Van der Kroef (afvalbeleidsmedewerker) vult aan: ‘We willen het liefst dat betonpuin (dat nu vaak in de fundering verdwijnt) hoogwaardig ingezet wordt in recyclingsbeton. Dat zorgt ervoor dat het toepassen van andere producten dan puin welkom is.’
Uitdaging voor de toekomst
De komende periode monitort de gemeente ’s-Hertogenbosch of de lignine in de fundering goed werkt [zie kader]. Maar vooruitlopend op een positief resultaat heeft de beslissing om lignine als afvalstof aan te merken mogelijk gevolgen voor de snelheid van verduurzaming in Nederland. Want nu zijn het de provincies die een ontheffing kunnen afgeven, straks (door de Omgevingswet) ligt deze verantwoordelijkheid bij de gemeenten. ‘Daarom moeten we landelijk het gesprek aangaan met alle omgevingsdiensten om lignine wel toe te staan in de bodem’, zegt Mutsaers. Van der Kroef vult aan: ‘Dan raakt het enorm versnipperd.’ Bovendien bestaat dan de kans dat gemeenten uit door de regelgeving én onbekendheid met lignine de toepassing afkeuren.
Dat zou onnodig zijn: ‘We waren veel tijd kwijt met proefnemingen, het contact met de Omgevingsdienst. Dat kan allemaal korter. Ook qua kosten kozen wij voor materieel dat zich in de praktijk heeft bewezen en top of the bill was, om er zeker van te zijn dat het goed ging. Het kan dus ook goedkoper. Lignine an sich is niet zo duur. Ga het gewoon doen. Het is geen rocketscience.’
Proces toepassing lignine Loonsestraat
Voor het proefvak in de Loonsestraat gebruikte de gemeente ’s-Hertogenbosch een mix van zand en lignine. Het vinden van de ideale samenstelling had wat voeten in de aarde. In het laboratorium kwamen ze er in Den Bosch achter dat het zand niet te nat moet zijn: ‘Normaal gesproken is het ideale vochtgehalte in van dit het zand ongeveer 11%. Maar als je dan lignine toevoegt krijg je een soort deeg of modder.’ In het proefvak kwam uiteindelijk een ideale combinatie van ongeveer 5% vocht (het natuurlijk vochtgehalte in het Nulandse zand) en 2% lignine. Mutsaers: ‘We zagen dat de stijfheid naarmate de tijd verstreek gestaag toenam. Dat blijven we de meten met deflectiemetingen. Dat doen we direct na aanleg, na een maand, na 3 maanden, na een half jaar en na een jaar. Ik heb goede hoop dat het goed komt.’
Meer informatie
Jan Mutsaers
E-mail
06-53172573/073-6159755